Dzieci niepełnosprawne

Teoria Marii Montessori, stosowana w pracy z dziećmi o prawidłowym rozwoju intelektualnym, równie dobrze sprawdza się w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną. Maria Montessori pisała: „miałam przeczucie, że sprawa niedorozwiniętych jest natury bardziej pedagogicznej niż medycznej”. Maria Montessori zauważyła, że dzieci niepełnosprawne posiadają potrzebę niezależności, samodzielności, komunikacji, poruszania się, życia w grupie społecznej, wolnego wyboru i są zdolne do sterowania własnym działaniem, samomotywowaniem, samozdyscyplinowaniem, samouczeniem się. 

Rzetelna i wnikliwa obserwacja każdego dziecka rozpoczyna się już od pierwszych dni pobytu dziecka w środowisku przedszkolnym. Jest to wstępna diagnoza dziecka we wszystkich obszarach rozwojowych, a zapis jej wyników dokonuje się w specjalnych arkuszach diagnostycznych. Pozwala to nauczycielkom ukierunkować i stymulować prace dziecka.

Dzięki tej obserwacji możliwe jest określenie obszarów, które wymagają szczególnego wsparcia. Tworzone są programy o charakterze terapeutycznym. Nauczyciel może właściwie realizować powinności związane ze wspieraniem rozwoju każdego dziecka tylko wtedy, gdy będzie prowadził wnikliwą, systematyczną, rzetelną obserwację postępów rozwojowych dziecka, by niczego nie przeoczyć zwłaszcza tego, które dziecko potrzebuje wsparcia i pomocy.

Wykorzystywane są także walory terapeutyczne materiałów Montessori, przygotowując w ten sposób dzieciom sytuacje do działań zgodnie z ich rytmem rozwojowym i możliwościami. Metoda Montessori dostarcza ćwiczeń praktycznych, bezpośrednio związanych z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku. Praca dziecka dotyczy działania na konkrecie oraz powtarzaniu czynności kształcących umiejętności praktyczne potrzebne w działaniu dnia codziennego. U dzieci niepełnosprawnych zaczyna się od ćwiczeń najprostszych, wielokrotnie powtarzając działania na materiale, po czym przechodzi się do trudniejszych, jeśli pozwalają na to możliwości dziecka. Należy pamiętać o stałym i czynnym pobudzania łatwo rozpraszającej się uwagi dziecka. Pomyłki, jakie popełnia, może skontrolować samodzielnie. Nauczyciel dobiera takie sytuacje edukacyjne i materiały dydaktyczne, aby towarzyszyły rozwojowi uzdolnień, zainteresowań, a także stymulowały poczynania dziecka. Materiały rozwojowe umożliwiają wyjście w uczeniu się od doświadczenia i poznania zmysłowego, służą nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale kształtowaniu całej osobowości dziecka. Stosowane działania nauczycielek, wspierające rozwój dziecka zaoferowane w odpowiednim momencie otwierają przed dzieckiem „nowe horyzonty poznawcze, poszerzają krąg doświadczeń zdobytych w środowisku przedszkolnym dając klucz do świata”. 

Rolą nauczyciela jest, aby najbardziej jak to możliwe wspierał rozwój dziecka zgodnie z mottem „Pomóż mi samemu to zrobić”, ale także, aby organizował środowisko dziecka, stymulował aktywności i podtrzymywał wewnętrzną motywację do samodzielnego zdobywania przez dziecko wiadomości i umiejętności. 

Przystosowanie materiału montessoriańskiego do potrzeb dzieci niepełnosprawnych nie nastręcza dużych trudności. Część materiału może być stosowana bez żadnych adaptacji. W przypadku stosowania go przez dzieci niewidome, zamiana kolorów na zróżnicowaną fakturę, lub alfabetu drukowego na alfabet Braille'a jest automatyczna przy zachowaniu określonych reguł. 

Podczas Sympozjum w Linz „Zdolność dziecka w aspekcie pedagogiki Marii Montessori”, poruszana była kwestia dzieci niepełnosprawnych w aspekcie ich możliwości na dalszych szczeblach edukacji. Mówiono o możliwości integracja dzieci niepełnosprawnych z dziećmi zdrowymi. Walory pedagogiki Montessori w wyzwalaniu talentów dzieci na różnych poziomach rozwoju. Dziecko niepełnosprawne może z powodzeniem uczyć się z dzieckiem sprawnym intelektualnie. Możliwe są sukcesy niepełnosprawnych, co potwierdzono przykładami: prezentowano umiejętności muzyczne dzieci niepełnosprawnych, opowiadano o dziewczynce głuchoniemej, która zdobyła zawód krawcowej i jest najlepszą krawcową w Linz.