Edukacja kosmiczna

Wychowanie kosmiczne to określenie stosowane przez badacza dzieł Marii Montessori P. Oswalda. Wymienia on trzy wymiary pedagogiczno – dydaktyczne: orientacja na przedmiot, orientacja całościowa, orientacja etyczna, rozumiana jako zobowiązanie moralne człowieka wobec świata.

Orientacja na przedmiot wiąże się z rozwojem dziecka poprzez kontakt ze światem przedmiotów, światem kultury oraz naturą. Dziecko potrzebuje by w jego otoczeniu byli inni ludzie, zwierzęta, rośliny, przedmioty. Przedszkole powinno być przestrzenią dla dziecka, gdzie znajdą się wszystkie wyżej wymienione aspekty, uporządkowane w odpowiedni sposób, a składające się na mikrokosmos. Dzięki kontaktowi z przedmiotem dziecko może osiągnąć stan polaryzacji uwagi oraz rozwijać umiejętności.

Wychowanie dla wszechświata ma pomagać dziecku w rozumienie świata jako całości, elementy są powiązane ze sobą. Te różnorodne zależności natury dziecko powinno poznawać już w przedszkolu.

Orientacja etyczna ma powiązania z chrześcijaństwem i ujmuje człowieka jako osobę, która nie mając wrodzonej moralności może popełniać błędy, może stać się ofiarą technologii, którą wytwarza, ofiarą środowiska, które zniszczył. Montessori wzywa do powrotu do harmonii oraz pokoju między naturą a człowiekiem. 

Rozumienie wszechświata łączy Montessori z interpretacją religijno-teologiczną, według której siły ujawniające się w rozwoju natury są pochodzenia boskiego. Świat jest dziełem Bożego stwarzania, które dokonuje się wciąż, jest procesem, nieustannie ewoluuje, a siłą kierują ewolucją jest miłość. 

Montessori mieści się w filozoficznej tradycji traktującej kosmos jako uporządkowane uniwersum. Interpretuje kosmos jako ład stworzenia. „Wszystkie byty są częścią uniwersum i są wzajemnie powiązane, by stworzyć wielką jedność.” Z powiązań biorą się zadania kosmiczne polegające na wykonywaniu przez każdy byt swojego własnego wkładu w przekształcanie świata jako dokańczaniu dzieła stworzenia. Człowiek ze swoim umysłem, duchem i inteligencją spełnia funkcję przekształcającą naturę, tworzy kulturę oraz świadomość uniwersalną, przez co dociera do świadomości swej odpowiedzialności kosmicznej. Poprzez zwrócenie uwagi na kosmos na etapie kształcenia przedszkolnego dziecko będzie mogło odnaleźć swoje miejsce wśród bytów wszechświata oraz poznać relacje i zależności między bytami. Człowiek jest odpowiedzialny za zadanie kosmiczne: za kulturę, postęp. 

Jednak szybki postęp techniki i cywilizacji nie dotrzymuje kroku wewnętrznemu rozwojowi człowieka. Dlatego należy skierować uwagę na kształtowanie człowieka wewnętrznego. Plan wychowania powinien opierać się na prawach, które kierują ludzkim rozwojem i wychodzić od centrum kosmicznego planu tworzenia. 

Przedmiotem edukacji kosmicznej jest pochodzenie i budowa kontynentów, skały, minerały, ewolucja roślin i zwierząt, pochodzenie człowieka, pierwsze cywilizacje. Poprzez kontakty z naturą, eksperymenty i doświadczenia dziecko uczy się odkrywać fakty związane z różnymi dziedzinami nauki oraz dostrzegać zależności i powiązania między nimi. Stosuje się metodę od widzenia globalnego do szczegółowego. Poprzez różne działania dzieci doprowadzane są do rozumienia tego, że stanowią cząstkę wszechświata. Harmonia z nim jest najlepszym i koniecznym dla osobistego szczęścia i rozwoju stylem życia. 

Podsumowując edukacja kosmiczna w ujęciu Marii Montessori wypełniona jest materiałami i zajęciami, dzięki którym dzieci mogą:

• rozwijać i poszerzać swoje zainteresowania otaczającym światem,
• wzbogacać wiedzę i pogłębiać zrozumienie zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i w życiu społecznym,
• zapoznać się z dokonaniami i osiągnięciami ludzkości w dziedzinie cywilizacji i kultury,
• poznawać wzajemne związki i zależności między różnymi elementami otoczenia,
• uczyć się oceniania i wartościowania własnych i cudzych działań oraz zjawisk zachodzących w przyrodzie i społeczeństwie,
• kształtować określone postawy wobec wszystkiego co je otacza, o czym się dowiadują i z czym się stykają,
• rozwijać poczucie odpowiedzialności za środowisko, w którym żyją oraz gotowość i umiejętność włączania się w kształtowanie otaczającej rzeczywistości poprzez własne działanie. 

Poznanie praw kierujących wszechświatem, już od najmłodszych lat, dokonuje się przez obserwację natury, jej kontemplację. 

Jedną z podstawowych pomocy jest globus. Najprostszy to woda niebieska oraz lądy jasnożółte o fakturze drobnoziarnistego papieru ściernego służący do poznania pojęć ląd i woda. W kolejnych kontynenty zaznaczone są różnymi kolorami. Mapy skonstruowane są na zasadzie puzzli.


Wychowanie religijne

Edukacja religijna włączona jest do edukacji dla wszechświata. Pedagogika Montessori zyskała aprobatę licznych papieży. Jan XXIII tak napisał: „W pedagogice Marii Montessori możemy zobaczyć wyraźną analogię między posłaniem pasterzy w Kościele, a mądrą i wspaniałomyślną nauczycielką, która widzi swój najlepszy dar w tym, by przez delikatną miłość i mądre jej stosowanie odkryć i wydobyć na światło dzienne najgłębsze siły i zdolności dziecka.” Źródłem i wzorem miłości jest Bóg pojmowany na sposób chrześcijański. 

Dziecko chłonie religijność otoczenia i posiada prostą wiarę. Jego uczestnictwo w codziennej religijności zależy od rodziny i wspólnoty. Wychowanie religijne w wieku przedszkolnym powinno opierać się na potrzebie bezpieczeństwa, miłości i opieki oraz zaspakajać je.

 

Dziecko doświadcza religie zmysłowo i obrazowo, więc wymaga pomocy materialnych: obrazków, modeli, symboli, a także możliwość konkretnego działania. Dziecko nie tylko ma usłyszeć pouczenia i treści, ale powinno mieć możliwość przeżycia i działania, powtórzenia i przedstawienia. Decydującym metodycznym aspektem w pracy religijno-wychowawczej u dziecka w wieku przedszkolnym jest angażowanie całej jego osobowości. Polaryzacja uwagi stanowi pomost pomiędzy zwykłą refleksją, koncentracją, życiem skupionym, a modlitwą w postaci medytacji nad światem lub ustawicznej kontemplacji Boga. Skutkiem polaryzacji uwagi jest zmiana w zachowaniu dziecka, Montessori porównywała je do nawrócenia, moralnego odrodzenia. Dzieci, które pracują w skupieniu, wydają się zawsze wypoczęte i pełne sił moralnych.

Dziecko lepiej przyjmuje religię, jeśli jest ona w otoczeniu, a nie tylko w duszach ludzi. Również celem nauczyciela jest wspólne z dzieckiem odkrywanie Boga. Atrium – tak Montessori nazwała miejsce, gdzie dzieci mogą pracować z pomocami w zakresie wychowania religijnego. Dziecko może tam poznawać przez dotyk, wyciszyć się, modlić, wykonywać czynności pozwalające na nauczenie się czynności z zakresu wychowania religijnego. Montessori proponowała żeby atrium kolorystyką, elementami wystroju pasowało do aktualnego okresu liturgicznego. 

Ważna jest lektura Pisma Świętego uzupełniana wyjaśnieniami i rozmowami. Montessori przestrzegała, by nie łączyć czytania Pisma Świętego z bajkami.